Kış Uykusu

Konu: Kış Uykusu Ptsi Ara. 08, 2008 9:28 pm

Kış mevsimi yaklaştıkça, hava soğur, günler kısalır, yapraklar renk
değiştirir ve yere düşerler, kar toprağın üzerini kaplar. İnsanlar
sıcak alışveriş merkezlerinde ihtiyaçlarını alıp, sıcak arabalarında,
sıcak evlerine gelirler. Üzerlerine kazaklar, hırkalar giyerler. İyi
de, tabiatta doğal ortamda yaşayan hayvanlar kışı nasıl geçirir, hiç
düşündünüz mü?

Bir kısmı daha ılıman yerlere göçerler. Bu konuda kuşlar ve balıklar
avantajlıdır. Bazıları kendilerini kışa adapte ederler, daha kalın yeni
tüyler çıkarırlar. Hatta bazı tavşan türlerinde karda saklanabilmek
için tüyler beyazlaşır. Bazıları yiyeceklerini önceden depoladıkları
bir sığınak bulurlar. Bazıları da toprakta derin tüneller açarlar ama
bazıları için de kış mevsimini uyuyarak geçirmekten başka çare yoktur.

Genellikle ayıların kış uykusuna yattıkları bilinir ama bu doğru
değildir. Gerçi ayılar kışın mağaralarda uzun uzun uyurlar ama bu kış
uykusu değildir. Daha doğrusu kış uykusu bir çeşit uyku değildir.
Normal canlılarda uyanıkken ve uyku halindeyken, vücut ısısında ve
metabolizmanın çalışmasında ciddi bir fark yoktur. Oysa kış uykusu,
hayvanların hayat ile ölümü ayıran çizgiye kadar gelmeleri şeklinde
tanımlanabilir.

Bazı hayvanların kış uykusuna yatmalarının iki sebebi vardır: Havanın
çok soğuması ve yiyecek bulma güçlüğü. Soğuk havada yaşayabilmek için
hayvanların daha çok enerjiye ihtiyaç duymalarına rağmen karlı kış
günlerinde yiyecek bulma imkanı azalır. Kış uykusu bu zor mevsimde
hayvanın enerji ihtiyacını azaltır, enerji tasarrufu sağlar.

Kış uykusu bildiğimiz şekilde uyumak değildir. Buna bilim dilinde
'hibernasyon' diyorlar. Vücut ısısının ortam sıcaklığına düştüğü bu
durumu birçok balık türünde, kurbağalarda, sürüngenlerde, kuşlarda ve
memelilerde görebiliyoruz.

Hakiki anlamda kış uykusuna yatan bir hayvanı (hibernatör)
gördüğünüzde, ölmüş olduğunu sanabilirsiniz. Vücut ısıları sıfır
dereceye kadar düşebilir. Bir dakika içinde sadece birkaç kez nefes
alırlar, kalp atış hızı o kadar düşüktür ki, hissedilmez bile. Havalar
ısındığında ise vücudun normal düzene geçmesi sadece birkaç saat alır.

Kış uykusuna yatan hayvanlar, uyku süresince kendi vücutlarındaki yağı
tükettikleri gibi ara ara uyanarak bulundukları yere yazdan stok
ettikleri yiyeceği yiyenler de vardır.

Kış uykusu sırasında hayvanlar vücut ağırlıklarının yüzde kırkına
yakınım kaybederler. Bu kaybın yüzde 90'ına periyodik olarak
uyanmalardaki ısı üretimi ve enerji kaybı sebep olurken geri kalan
yüzde 10 kayıp ise uyku sırasında olur. Kış uykusu kış boyunca sürmez.
Hayvanlar havaların soğumaya başlaması ile birkaç günlük bir uyku
periyoduna girerler. Kış mevsiminin şartları ağırlaştıkça bu periyotlar
uzar.