Yiyecek Seçmenin Nedeni

Konu: Yiyecek Seçmenin Nedeni Ptsi Ara. 08, 2008 9:46 pm

Lezzet, halk arasında yiyeceğin tadı olarak bilinir, halbuki tat.
lezzet duyusu içindeki faktörlerden sadece bir tanesidir. Yiyeceğin
lezzetini, tadının yanı sıra kokusu, sıcaklığı, sertliği, görünüşü ve
içindeki baharatlar da belirler. Lezzet duyusu ayrıca kişinin yaşına,
sigara içip içmemesine halta dişlerindeki protezlere bile bağlıdır.

Yemek ağza gönderilmeden önce, gözler dış görünüşü hakkında beyine
bilgiler gönderirler. Sonra yiyecek ağza yaklaştırılırken koklanır.
Yemeğin kokusunun alınabilmesi için burun içinde hava akımı olması
gerekir. Nezle olunduğunda burun tıkanıp hava akımı durduğundan koku
alınamaz. Eğer burun parmaklarla iki yandan sıkılırsa, soğan mı yoksa
elma mı yendiği anlaşılmaz.

İnsanlar çoğu yiyecekleri sıcak yemeyi severler. Sıcaklığı, ağzın
içinde bulunan sıcaklık alıcıları saptar ve beyine bildirirler. Tadı ve
kokusu iyi olan bir yiyecekten sırf soğuk olduğu için lezzet
duyamayabiliriz. Yiyeceğin yumuşak olması ve görüntüsünün güzelliği de
daha büyük bir iştahla yenilmesini sağlar.

Bazı kişiler acı olarak sevdikleri bir yiyeceği, bibersiz ve baharatsız
yerlerse lezzet alamazlar. Ağızdaki ağrı duyusunu akmaya yarayan
alıcıların da lezzet duygusunun alınmasında rolleri vardır.

Ağızda sayıları 9-10 bin civarında olan tat alıcılarının 45 yaşından
sonra azalmaya başlar. 80 yaşında normalin beşle birine düşer. Genç
yaşlarda sevilmeyen bazı yemeklerin ilen yaşlarda sevilerek
yenilmesinin sebebi, bu tat alıcılarının sayılarının azalmaları,
yiyeceğin tadının tüm ayrıntılarının, daha önce hoşlanılmayan
kısımlarının artık algılanmaması olabilir.

Dişlerdeki protezler hem damaklardaki sıcaklık ve dokunma alıcılarının
üzerlerini kapadıklarından hem de tadın alınmasında ana etken olan
tükürük salgı miktarını etkilediklerinden tat alma duygumuzu önemli
derecede etkilerler.

Ağrı duyusunu alan alıcılar dışında, ağız ve burundaki alıcılar
uyarılara çabuk adapte olurlar. Ağza alınan bir yiyeceğin lezzeti
başlangıçta iyi bir şekilde alınırken zaman geçtikçe bu alıcıların
gönderdikleri sinyal seviyesi azalır. Bu nedenle daha iyi lezzet
alabilmek için yemeklerin azar azar ve İki lokma arasında bir süre
beklenerek yenilmesi tavsiye edilir.

İlk insanlar av hayvanlarının etlerini çiğ olarak yiyorlardı. Sonra
ateşte pişirmeye başladılar. Yıllar geçtikçe pişirdikleri yemeklerin
daha lezzetli olmalarını sağlamak ve çeşidi arttırmak için birbirleri
ile karıştırmaya başladılar. Yemekler zamanla toplumların tarihsel
gelişimleri ve çevre etkileriyle, geleneklere göre şekillendiler.
İnsanların lezzet anlayışları da bulundukları toplumlara göre gelişti.

Yemek yeme alışkanlığı ve damak tadı denilen lezzet anlayışında, sadece
kültür ve coğrafi koşullar değil, toplumun sosyolojik ve ekonomik
yapısı, göçebelik, tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık gibi
yaşam alanları, iklim koşulları, din ve komşu kültürler de etkili
oldular.

Bütün bunlara rağmen, aynı toplumdaki iki insanda veya aynı insanda
değişik yaşlarda oluşan farklı lezzet anlayışının nedenleri tam
anlaşılabilmiş değildir. Araştırmacılar en çok insan tükürüğündeki
kimyasallar ve bunların insandan insana fark eden genetik yapıları
üzerinde duruyorlar.