Antik Çağ Tiyatrosu

Konu: Antik Çağ Tiyatrosu Salı Ara. 09, 2008 8:37 pm

ANTİK ÇAĞ TİYATROSU

Tiyatro ilk kez IO 6. yüzyılda Yunan toplumunda dinsel törenden
özerkleşerek bir sanat türü haline geldi; dinsel ya da pratik
ölçütlerle değil estetik ölçütlerle değerlendirilen bir "oyun" a dönüştü. Yunan toplumunda tiyatronun öncülü şarap
bereket ve bitkiler tanrısı Dionysos'u kutsamak için yapılan
Bacchanolia şenliklerinde bir koronun söylediği dithyramboy
şarkılarıydı. Koro bu şarkılarda farkı kişilerin konuşmasını canlandırmak için söz ve tavır değişikliğinden yararlanıyordu. Daha sonra oyuncu ve oyun yazarı Thespis koronun karşısına farklı kişilikleri farklı maskelerle temsil eden bir oyuncu koydu. Böylece daha karmaşık konular ele alınabiliyor
Thespis'in bir tragedyası ödül kazandı. Bu tarihten sonrada tragedyalar
Dionysos şenliklerinin bir parçası olarak gelenekselleşti.

İÖ 5 . yüzyılın ilk yarısında Aiskhylos
koroyu 50 kişiden 12 kişiye indirerek ve ikinci bir oyuncu ekleyerek
bugünkü Batı tiyatrosunun da temelini attı. Artık birden fazla kişi
arasında yaşanan bir olayın bir ilişkinin sahnede canlandırılması olanağı doğmuştu. Aiskhylos
tragedyayı Dionysos cümbüşündeki azgın ve utançsız kökeninden de
kopardı. Tiyatro önemli kişilerin başından geçen önemli olayları
yüceltmiş bir üslupya temsil etme sanatı haline geldi. Efsaneleri mitleri ve efsaneleşecek kadar eski olayları işleyen tragedyanın dinsel ahlaki ya da siyasi bir mesaj vermesi toplumu ve evreni bir bütün olarak temsil etmesi bekleniyordu. Hiyerarşik bir evrendi bu: En üstte tanrılar katı yer alıyor altta ölümün sürgünün ve cezanın yurdu bulunuyor bu ikisinin ortasında da oyunun dramatik eylemin gerçekleştiği yuvarlık sahneyle temsil edilen insanların dünyası duruyordu. Tragedya daha sonra Sophokles ve Euripides tarafından daha da geliştirildi gerçekçi gözlem öğeleri katılarak Aiskhylos'taki soyutluğundan bir ölçüde uzaklaştırıldı.

Komedya ise İÖ 486'dan başlayarak Atina'da Lenia kış şenliğinde yapılan
yarışmalarla yaygınlık kazandı. Yunanca Komos sözcüğünden türeyen
komedya
Dionysosçu kökenlerine tragedyadan çok daha bağlı kaldı. İÖ 6.
yüzyıldan sonra Yunan egemen sınıfları arasında gözden düştüğü halde
köylülerin ve yoksul halkın yaşamında önemini koruyan soytarılık hokkabazlık herkesin birbiriyle utançsızca çiftleştiği bahar ayinleri gibi avam öğeler komedyada önemli yer tutuyordu. Dili de konuşma diline yakındı. Eski Komedya'nın en büyük temsilcisi Aristophanes'in oyunları
Büyük İskender döneminde ortaya çıkan Yeni Komedya eskisinden oldukça
farklıydı. Mitolojik öğelerin yerini genç Atinalıların erotik
serüvenleri ve aile yaşamları almış eski şen
cümbüşlü ve grotesk üslup da daha gerçekçi ve yumuşak bir anlatıma
dönüşmüştür. Bu dönemden günümüze yalnızca Menandros'tan bazı parçalar
kalmıştır.

Eski Yunan tiyatrosunun önemli bir özelliği kamusallığıdır. Oyunları
ortalama 10 bin ile 20 bin seyirci aynı anda izleyebiliyordu. Eski
Yunan oyunları Sofokles'in trajedileriyle teknik yetkinliğe ulaşmıştır. Sofokles oyunlarında dekor kullanan ilk tiyatro yazarıdır. Aiskhylos Sofokles ve Euripides konularını mitolojisinden alan oyunlar yazmıştır. Bu üç yazar sonradan Aristo'nun Poetika adlı yapıtında belirlediği kurallara uygun oyunlar yazmışlardır. Bu kurallardan biri zaman oyunlarında dönemin siyaset adamlarının ve düşünürlerinin yanlış tutumlarını alaya almıştır. farklı anlatım biçimleri denenebiliyordu. İÖ 534'te Atina'daki ilk tiyatro şenliğinde
siyasal ve toplumsal yergicilikleriyle ahlaki bir görev de
üstlenmişlerdir. Euripides'in İÖ 406'da ölümünden ve Atina'nın İÖ
404'te yenilgisinden sonra tragedya iyice geriledi ve komedya en
popüler tür haline geldi. İÖ 320'den sonra yer ve eylemde birliktir. Eski Yunan komedisinin tanınmış yazarlarından Aristofanes