1839-1923 Dönemi Türk Tiyatrosu

Konu: 1839-1923 Dönemi Türk Tiyatrosu Salı Ara. 09, 2008 8:42 pm

1839-1923 Dönemi TÜRK TİYATROSU

Çağdaş Türk tiyatrosuna ilk öneli adım 1860'ta yapılan Gedikpaşa
Tiyatrosu'yla atılmıştır. 1861'de bu tiyatroyu kiralayan Güllü Agop
1868'de Osmanlı Tiyatrosu adlı bir topluluk kurarak Türk yazarlarına ve
Türkçe oyunlara yöneldi. 1870'te Sadrazam Ali Paşa'nın İstanbul'un
çeşitli bölgelerinde Türkçe oyunlar sergileyen tiyatrolar kurması
koşuluyla kendisine sağladığı destekle Ahmed Mithat Efendi Abdülhak Hamid Recaizade Mahmut Ekrem gibi ünlü şair ve yazarların yapıtları Ahmed Vefik Paşa'nın usta işi Moliere uyarlamaları özellikle ünlü Fransız melodram güldürü ve vodvillerinin çevirileri kantolar
müzikli oyunlar ve operetler sahnelendi. Güllü Agop'un Osmanlı
Tiyatrosuna yön verdiği 15 yılın en önemli sonuçlarından biri de
izleyicinin tiyatroya alışması oldu. Bu arada padişahlarda tiyatroya
büyük ilgi gösteriyordu. Abdülmecid 1858'de Dolmabahçe sarayının
yakınında bir saray tiyatrosu

Türkiye'de Batılı anlamda tiyatronun kuramsallaşması ve Türkçe oyun sergilenmesi yolunda Ermeni sanatçıların katkısı
melodrama ağırlık veren Mardiros Mınakyan ve Ahmed Vefik Paşa'nın
Moliere uyarlamalarına ağırlık veren Tomas Fasulyeciyan'ın katkılarıyla
sürdü. Bu dönemde halk tiyatrosu sanatçılarının tuluat adı verilen yeni
tür bir tiyatro geliştirdiği görüldü. Batı tiyatrosunun konukları ve
tipleriyle geleneksel tiyatronun tiplerini ve oyunculuk biçimini
birleştiren ve doğaçlamaya dayanan tuluat
bir anlamda ortaoyunun sahne üstüne çıkarılmış biçimiydi. Ortaoyunu
ustalarından Kavuklu Hamdi'nin önderliğinde 1875'te ortaya çıkan bu tür
daha önce hiç denemedikleri bir türde kalem oynatırken ister istemez
Batılı ustalara öykündüler. Türk yazarları en çok etkileyen yabancı
kaynaklar Victor Hugo'nun Shakespeare'nin Moliere'nin oyunlarıyla yabancı melodramlar oldu.

Bu bakımdan Türk dram sanatının İbrahim Şinasi'nin yazdığı ve ilk özgün
Türk oyunu olan Şair Evlenmesi'yle (1860) başladığı kabul edilir. Bu
oyunu
özellikle romantik yurtsever duygularıyla yüklü oyunlar izledi. Bu
yapıtlar içinde en ünlüsü Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistresi'ydi
(1873). Meşrutiyet'ten sonra da özgürlük konusunu işleyen romantik
tarihsel oyunlar ağırlık kazandı. 1839- 1923 dönemi içinde yazılan
oyunlar genel olarak komediler tarihsel dramlar
orta sınıf trajedileri ve melodramlardı. Bu dönemde yazılmış yüzlerce
oyundan günümüzde de oynanabilir olanların sayısı çok azdır. Bu tür
oyunların başında Ahmed Vefik Paşa'nın Moliere'den yaptığı
uyarlamalarla oyun yazarlığını Cumhuriyet döneminde de sürdüren
Musaphizade Celal'in Batı'nın töre komedisi geleniği içinde Osmanlı
toplumunu eleştirdiği oyunlar gelir.
Türkçe oyunlar oynama imtiyazını 10 yıl elinde tutan Güllü Agop'un
topluluğunda Ermeni oyuncular yanında Müslüman Türk oyuncularda
yetişti. Bu oyuncular içinde en ünlüsü Ahmed Fehim'dir. Osmanlı
Tiyatrosu'nda Namık Kemal
tiyatroya baskı ve sansür koymasıyla ünlü Abdülhamid de 1889'da Yıldız
Sarayı'nın bahçesinde yabancı tiyatro ve opera oyunlarının sahnelendiği
bir tiyatro salonu yaptırdı.
Cumhuriyet'in ilk yıllarına değin yaygın bir biçimde yaşadı. Ayrılmaz
öğesi olan kantoyla birlikte İstanbul'un Şehzadebaşı semtinde ramazan
ayında şenlenen Direklerarası'nın başlıca gösterilerinden biri olmayı
sürdürdü. Türk oyuncuların eğitimi için bir konservatuvar ve yerel
yönetimce parasal açıdan desteklenen bir uygulama sahnesi oluşturulması
yolunda ilk adım ise 1914'te Darülbedayi'nin kurulmasıyla atıldı; ilk
Türk-Müslüman kadın sanatçı olan Afife Jale'de sahneye ilk kez 1920'de
Darülbedayi'de çıktı. Tiyatroda Batı modelinin benimsendiği hazırlık
aşaması döneminde oyun yazarlığında patlak bir atılım görülmedi.
Yazarlar romantik dramlar