Pisagor (Pythagoras)

Konu: Pisagor (Pythagoras) Çarş. Ocak 21, 2009 5:49 pm

Yunan filozofu. Doğum yeri olan Sisam Adasından MÖ 529'da Güney İtalya'ya Crotona'ya göç etti. Crotona bu yörenin zengin liman kentlerinden biriydi. Pisagor burada biraz kişisel çekiciliği kendinde varolduğunu iddia ettiği kehanet gücü biraz da etrafında yarattığı gizemci havasıyla zengin ve soylu delikanlılardan üçyüz kadarını bir çatı altında topladı ve okul kurdu. Pisagor öğrencilerini iki bölüme ayırıyordu : Dinleyiciler ve matematikçiler. Okula dinleyicilik ile başlanıyor başarılı olunursa matematikçiliğe geçiliyordu.

Pisagor öğretisi evrende herşeyin bir sayı ile (özellikle tam sayı) özleştiğini öne sürer. 5 rengin 6 soğuğun 7 sağlığın 8 aşkın nedenidir. Düzgün geometrik şekiller de pisagorculukta önemlidir. Pisagor yeryüzünün düzgün altıyüzlüden (heksahedron) ateşin piramitten havanın düzgün sekizyüzlüden (oktahedron) suyun yirmiyüzlüden (ikosahedron) yaratıldığına inanır.

Pisagor müzik ile de uğraştı. Telin kısalmasıyla çıkardığı sesin inceldiğini keşfetti. İki telden birinin uzunluğu diğerinin iki katıysa kısa telin çıkardığı ses uzun telin çıkardığı sesin bir oktav üstünde olduğunu gördü.

Pisagor sabah yıldızı ile akşam yıldızının aynı yıldız olduğunu ilk anlayan Yunanlıdır. Kendisinden sonra bu yıldız uzun süre Afrodit olarak anıldı. Bu gün bunun Venüs gezegeni olduğunu biliyoruz.

Pisagor Dünya'nın Güneş etrafında döndüğünü ileri sürdüğü zaman oldukça sert tepkiyle karşılaşmıştır. Bilimler hakkındaki görüşlerinin ne kadarının ona ait olduğu bilinmemektedir.

Pisagor öğretisini sunduğu felsefe okulunun kurucusudur. Bu okul aynı zamanda dini bir topluluk ve o zamanın politikasına oldukça egemendir. Pisagor'un matematik fizik felsefe astronomi ve müzikte getirmek istediği yenilikleri buluşları hazmedemeyen bir takım siyasetçi ve gruplar halkı Pisagor'a karşı ayaklandırarak okulunu ateşe vermişler Pisagor ve öğrencileri bu alevler arasında ölmüşlerdir.

Güney İtalya'da ve ardından Yunanistan'da büyük etki uyandıran bir okulun kurucusudur. Limnili bir ailenin çocuğuydu Polykrates'in tiranlığı yüzünden 530'a doğru Kroton'a göç etmek zorunda kaldı ve orada çevresine birçok öğrenci topladı. "Pythagorasçılar" bilimsel felsefi siyasal ve dinsel bir topluluk oluşturdular. Bu topluluk içinde matematik gökbilim müzik-bilim fizyoloji ve tıp inceleniyor nesnelerin ilkesi sayılara bağlanıyor ve her alanda evrensel bir uyum aranıyordu. Topluluk kendine özgü ve yoğun bir dinsel yaşamın merkeziydi. Pythagorasçı aritmetik aynı birim kümeleriyle özdeşleştirilen ve noktaların bir araya gelmesiyle simgelenen tamsayılarla sınırlıdır. Bu simgesel sayılar üçgen dörtgen beşgen vb. sayılar ve kendilerine denk düşen geometrik dağılımın biçimine göre çokdüzlemli sayılar olarak sınıflandırılıyorlardı. Aritmetrikleri görseldi şu anlamda ki sayıların biçimi özellikleri konusunda bilgi veriyordu. M.Ö. V. yy'da Pythagorasçılar Öklid'in genel bir kuramını ortaya koyduğu yetkin sayılar (çarpanlarının toplamına eşit olan sayılar örneğin 6 ve 28) ve dost sayılar (birinin çarpanlarının toplamı ötekine eşit olan sayı çiftleri örneğin 284 ve 220) gibi özel sayı tiplerini incelediler.

Proklos a2 + b2 = c2 eşitliğini sağlayarak Pythagorasçı üçlüler (abc) oluşturmak olanağı veren formülü Pythagoras'a mal etti.
Pythagorasçılar ayrıca
a - b = b - c gibi aritmetik
a : b = b : c gibi geometrik
(a - b) : a = (b - c) : c gibi harmonik
ortalamaları inceleyip tamsayılarla sınırlı bir oranlar kuramını da geliştirdiler. Bir karenin köşegen ve kenarının eş ölçeksizliğinin yani uzunluklarının ortak bir ölçünün tam katlarıyla ifade edilememesinin keşfi genellikle onlara atfedilir. Bunun Pythagoras'tan esinlendiği söylenir. Oysa bu keşif her şey sayıdır önerisinde ileri sürüldüğü gibi dünyanın tamsayılara uygunluğu düşüncesine son verdiği için derin bir bunalıma yol açtı. Gerçekten de Pythagorasçı doğa görüşü her şeye bir tam sayı atfediyordu. Bu görüş aynı sayıları düzenleyerek çeşitli büyüklüklerle çeşitli ortamlarda aynı müzik armonilerini ve aynı geometrik biçimler ortaya konulabileceği gözlemine dayanıyordu. Örneğin kenarları 3:4:5 ile orantılı her üçgen dik üçgendi (Pythagoras teoremi). Ayrıca Pythagoras'ın daha önce Babylonialılar'ın bildikleri bu teoremin bir kanıtlamasını yapıp yapmadığı da bilinmemektedir.