Sokrates

Konu: Sokrates Çarş. Ocak 21, 2009 5:49 pm

Bütün insanlık tarihinin en saygın kişilerinden birisi olarak tanınan Sokrates de aslında bir sofist* tir. Atina'da doğmuş (M.Ö. 470) ve iyi bir eğitim görmüştür. Babası onu kendi mesleğinde yani bir heykeltıraş olarak yetiştirmek istediği halde Sokrates felsefeye ilgi duymuştur. Meydanlarda tiyatrolarda ve yollarda felsefî tartışmaların yapıldığı bir ortam içinde böyle bir istek gayet doğaldı. Sokrates aritmetik geometri astronomi ve politikaya ilişkin yeterli düzeyde bilgiye sahipti. Çok basit bir yaşam sürmüştü. Her ne kadar görüşlerinin çok etkili olduğu kabul edilmişse de hiçbir yapıt kaleme almamıştır. Onu iki öğrencisi Platon ve Ksenofanes'in yazdıklarından tanımaktayız.
Sokrates diğer sofistlerden çok farklıydı. Düzenli bir öğretim yapmıyor ve öğrencilerinden ücret almıyordu. "Kendini bil!" ilkesi doğrultusunda düşünürlerin bakışlarını evrenden insana çevirmişti. Evreni anlamlandırmadan önce kendimizi anlamlandıralım; "Biz kimiz?" bu sorunun yanıtını verelim diyordu. Bu nedenle yalnızca bir tarlayı ölçebilecek düzeydeki geometri bilgisini yeterli buluyor daha zor matematik problemleriyle uğraşmanın yararsız olduğuna işaret ediyordu. Ona göre insanlara pratik ahlâk kurallarını öğretmek daha isabetli olacaktı. Böylece Sokrates kuramsal bilim ve uygulamalı bilim tartışmasını da açmış oluyordu.
Sokrates ilk anlambilimcidir; anlamları belirlenmemiş kavramların ve terimlerin kullanılmasının sakıncalarına temas etmiştir. Her çeşit bilgide kavramların ve terimlerin açık ve seçik bir biçimde tanımlamalarının yapılması gerektiğini savunmuş olması dolaylı yoldan da olsa bilimin ilerlemesine küçümsenemeyecek ölçüde katkıda bulunmuştur.

*Sofistler:Yunan aydınlanmasının düşünürleri olan sofistler inanç üzerinden yükselen geleneksel Yunan düşünüşüne karşın herşeyi akıl süzgecinden geçirme yolunu tutmuşlardır. "Bütün şeylerin ölçüsü insandır" diyen Protagoras "Hiçbir şey yoktur varsa bile kavranılamaz kavranılır olsa da öteki insanlara bildirilemez ve anlatılamaz" diyen Georgias'ı "tabiattan hepimiz her şey'de aynı yaratılmışsızdır Hellen olsun barbar olsun." diyen Antiphon "Hak kudretlinindir" diyen Thrasymakhos'tır.