Pir Sultan AbdaL

Konu: Pir Sultan AbdaL Çarş. Ocak 21, 2009 9:21 pm

PIR SULTAN ABDAL

Doğum ve ölüm tarihi kesin olarak bilinmeyen dervişlerimizdendir. Sivas dolaylarında yaşamıştır. Şiî ve Kızılbaştır. Kızı ağzından yazılan bir destanda Kızılbaşları ayaklandırmaya kalkışmış olduğundan yakalanıp hapse atılmış ve idam edildiği söylenmiştir. Bir şiirinde belinin büküldüğünü dişlerinin döküldüğünü de söyler ki bu da çok yaşadığını göstermektedir.

Soyu Yemen'den gelme olan Pir Sultan'ın asıl adı Haydar'dır. Alevîler yani Hazret-i Ali'yi Hazret-i Muhammed'e tercih edenler genellikle soylarını ona bağlarlar. Pir Sultan’ın Bektaşîlik'teki mertebeleri aştığı unvanlarından bellidir: Tarikatın en yaşlılarından olduğu için “Post”a oturmuş “Pir” unvanını ve “Dede Sultan” lâkaplarını hak etmiştir.

Abdal’lığa gelince Bektaşîlikte “Bedil” olan yani mâna âleminden yeryüzüne kıyafet değiştirerek tebdil gezdiklerine inanılan kırk uluya “Abdal” derlerdi ki üç yüz veli yani ermiş arasından seçilirlerdi. Bunların kimler olduklarını da yalnız kendileri bilirlerdi. Kırk Abdal'ın yedisine “Erkân” (direkler) üçüne ise “Evtad” yani bağlayıcılar denirdi. Bir tanesi de “kutup” rütbesini alırdı.

Pir Sultan işte o kırklara karışmıştır. Ancak her ne kadar Bektaşîlik bir tarikatsa da Kızılbaşlık öyle değildir. Eylem ve politika yoluyla dünyaya gerekli düzeni vermek Kızılbaşlığın şanındandır. Bu sebeple Pir Sultan da eyleme kalkışmış ve Hızır Paşa tarafından Sivas'ta yakalanarak asılmıştır.

Yürü bre Hızır Paşa

Senin de çarkın kırılır

Güvendiğin padişahın

Ola ki bir gün devrilir

dörtlüğüyle başlayan şiirlerde Pir Sultan Abdal'ın Hızır Paşa ile olan davası anlatılmıştır.

Evliyanın çoğunda olduğu gibi Pir Sultan'da da destan unsurları hayatını gerçeklerden masal havasına götürmüştür. Soyunun Hz. Ali'ye ve Hz. Muhammed'e dayandırılması Hızır Paşa'nın kendisine gelerek himmet istemesi Pir Sultan'ın “Hızır gün gele vezir olasın ama yine beni arayasın” diye paşanın geleceğini haber vermesi hep bu destan unsurlarındandır.

Rivayete göre Pir Sultan Abdal'ın asılışı da Hızır Paşa'nın kendisine “Üç şiir söyle ki içinde Şah'ın adı geçmesin” dediği halde üçünde de baştan başa İran şahına övgü olan şiirler söylemesindendir.

Pir Sultan Abdal yalnız dervişçe şiirler değil aşk şiirleri de yazmıştır. Şu örnekte olduğu gibi:

Ben de şu dünyaya geldim geleli

Emanetten bir don giymişe döndüm

Sahibi çıktı da elimden aldı

Koru yerde koyun yaymışa döndüm

O yâr geldi geçti geri bakmadı

Hendekler kazdırdım sular akmadı

Çok yuva bekledim cücük çıkmadı

Boş yuva beklemiş yoz kuşa döndüm
.
.
.