19. YüzyıL ve Romantizm

Konu: 19. YüzyıL ve Romantizm Salı Ara. 09, 2008 8:41 pm

19. YÜZYIL ve ROMANTİZM

19. Yüzyıl romantizm çağıydı. Romantizmin başarılı olduğu edebiyat türü ise tiyatro değil şiirdi. Bununla birlikte
Almanya'da daha 18. yüzyılın sonlarından başlayarak oldukça iddialı bir
romantik tiyatro ortaya çıktı. Yeni tarzın en başarılı değilse bile en
sevilen örneklerini Friedrich Schiller verdi. Goethe de başlangıçta bu
akım içinde yer almış ve ilk oyunu Götz von Berlichingen (1773; Demir
Elli Şövalye von Berlichingen 1933) ile coşkunluk akımının
yeni ruh halini yansıtan en güçlü belgelerden birini ortaya koymuştu.
Kleist'in Prinz Fiedrich von Homburg'u da Alman romantik tiyatrosunun
tipik ürünlerinden biriydi. Romantizm tiyatroda güncel konuların
orta sınıf yaşamına özgü konuların yerini tarihin almasına yol açtı.
Fransa'da Hugo'nun Hermani'si ve Alfred de Musset'nin bazı oyunları
bu tarihsel duyarlığı yansıtıyordu. Almanya'da yüzyılın ikinci
yarısında Wagner'in bütün sanatları birleştirmeyi amaçlayan müzik
dramları da tarihselciliğin atavizme doğru gerileme eğilimini temsil
eder. Gerek Hugo'nun gerekse Wagner'in yapıtlarında
19. yüzyılda tiyatroda daha hafif tarzlar da ortaya çıktı. Bürlesk
burletta (şarkılı fars) ve vodvil bu dönemin en yaygın türleriydi.
Eugene Scribe karakter gelişiminden çok entrikaya uyarak yazdığı için
"iyi kurulu oyun" olarak adlandırılan 400'e yakın yapıtıyla Paris
sahnelerinde geniş bir seyirci kalabalığı toplayabildi. Eugene-Marin
Labiche aynı yöntemi fars türüne uyguladı
Scribe'in bir başka öğrencisi Victorien Sardou da oyunlarının
yüzeyselliğine karşın ünlü oyuncu Sarah Bernhardt'ın oyunculuğundan
yararlanabildi.
19. yüzyılda tiyatro sanatını sürdürenler yazarlardan çok oyuncu-yönetmenlerdi. Bernhardt'ın yanı sıra Charles Kean ve "sir" unvanını alan ilk oyuncu olan Henry Irving gibi oyuncular Shakespeare ve Racine'in yapıtlarına kendi damgalarını basarak bir yorum olduğunu kanıtladılar.

19. yüzyıl sonunda tiyatroda yeniden daha "ciddi" eğilimler ortaya çıktı. Norveç'te Ibsen'in
Rusya'da Çehov'un oyunlarıyla tiyatro edebi değerini yeniden kazandı.
Her üç yazar da edebiyata gerçeklik akımının içinde başlayıp daha sonra
simgecilik
izlenimcilik ve dışavurumculuk gibi modernist akımların ilk örnekleri
sayılan yapıtlar verdiler. Gene aynı dönemde Almanya'da Gerhart
Hauptmann ile Rusya'da Maksim Gorki kapitalizmin insan yaşamında yol açtığı yıkımı gösteren oyunlarıyla tiyatroda doğalcılığın başlıca temsilcisi oldular.

Varoluşun karanlık yüzüne işaret eden bu tür oyunlar kolayca seyirci çekmediği için 19. yüzyılda Fransa Almanya ve İngiltere'de
gişe hasılatını gözetmeyen bir "bağımsız tiyatro" hareketi doğdu.
1887'de Fransa'da Andre Antoine'ın kurduğu Theatre-Libret (Özgür
Tiyatro)
Almanya'da Otto Brahm'ın Frei Bühne'si (Özgür Sahne) ve İngiltere'de
Jacob Grein'ın Independent Theatre Club'ı (Bağımsız Tiyatro Kulübü)
başta Ibsen olmak üzere Hauptmann Strindberg Lev Tolstoy ve George Bernard Shaw gibi eleştirel ve karamsar yazarların oyunlarını sahnelemeyi üstlendi.

Tiyatroda doğalcılığın bir başka önemli ürünü de Rusya'da 1898'di
kurulan Moskova Sanat Tiyatrosu'ydu. Çehov'un oyunlarını sahnelemesiyle
ünlenen bu tiyatronun kurucusu Konstantin Stanislavski
son derece ayrıntılı ve planlı bir hazırlığa ve uzun prova süresine
dayalı yönetim anlayışıyla tiyatroda "gerçeklik yanılsamasını"
kusursuzlaştırdı. sahnelemeyi son derece güçleştiren bir "insanüstü hacimler yaratma" tutkusu görülür. yalnızca sıradan oyunlara değil İsveç'te Strindberg'in